Hotel in het oude weeshuiscomplex?

(6)

Er is iemand in Gouda begonnen met een actie "Red het Weeshuis".

En natuurlijk ben ik voor het "Redden" van het Weeshuis… als er iets te redden viel. Het Weeshuis is namelijk helemaal niet in gevaar.

Vooraf… De Bibliotheek verhuist. De Bibliotheek van Gouda moet fors bezuinigen (1). Ze moeten van meerdere panden naar 1 pand en dus noodgedwongen van 4500m2 naar ongeveer 2500m2. Dat is een forse vermindering. Dat betekent dus dat ze alle activiteiten in een enkel pand moeten centreren. Het is natuurlijk fijn als dat pand in de buurt van de binnenstad (lekker centraal) zou staan en als het alle activiteiten die een bibliotheek voor de stad zou kunnen betekenen zou kunnen huisvesten. De ruimte die daarvoor nodig is, is niet in het huidige pand (het oude weeshuis op de Spieringstraat) te realiseren. Er moest dus uitgeweken worden naar een nieuwe locatie. Gelukkig had de gemeente nog een pand in eigendom dat daar voor geschikt gemaakt kon worden. Goede uitvalswegen, prima toegankelijk, te bereiken met OV, auto en lopend vanuit de binnenstad. Dat pand is de oude chocoladefabriek van Steenland (2) op Klein Amerika 20, waar de gemeente zelf ook in gezeten heeft. Het hele pand is echter veel te groot voor alleen een bibliotheek, dus er werd gezocht naar samenwerking…

 Het Streekarchief verhuist mee. Tenminste, gedeeltelijk.(3) Een van de partners van de bibliotheek is het Streekarchief. Toevallig zit dit in Gouda, maar aangezien het streekarchief 13 andere gemeentes omvat, had het net zo goed in Krimpen, Alphen of Zuidplas kunnen staan. De gebruikers van de publieksvoorzieningen in Gouda mogen zich dus eigenlijk gelukkig prijzen. Even ter verduidelijking. Het streekarchief is in een aantal pijlers onder te verdelen. De belangrijkste is dat het Streekarchief binnen een gezamenlijke regeling wettelijk verantwoordelijk is voor de zorg van de archieven van 13 gemeenten. U kunt zich misschien voorstellen dat het gaat over honderden jaren en vele, véle kilometers aan papieren stukken die volgens de wet bewaard moeten worden. Daar heb je ruimte voor nodig. Veel ruimte! en dat is nu net het probleem met het pand waar het streekarchief in zit. Het is vol. Het archief kan dus geen nieuwe stukken meer opnemen en kan dus haar wettelijke taak niet meer vervullen. Daarom wordt er voor een aantal cultuurhistorische instellingen in Gouda (zoals het Museum en het Streekarchief) een nieuw gebouw neer gezet in de Gouwestroom, dat groot genoeg is om de mogelijke groei voor de komende 25 jaar op te vangen en dat volledig voldoet aan de eisen van nu. Zo zijn de vochtigheid van de ruimte, licht- en lucht aan- en afvoer en andere klimaatcontrole-aspecten in het nieuwe pand goed geregeld. Daar zou iedere historicus blij van moeten worden. Duurzaamheid gewaarborgd! Maar het Streekarchief heeft nog een tweede functie. Een publieke functie. Ze biedt onderzoeksfaciliteiten, een leeszaal en een mogelijkheid om stukken uit het archief op te vragen en in te zien. Ook is er een toonkamer voor de waardevolle stukken die af en toe tentoongesteld worden. Het Streekarchief heeft ook een informatiefunctie voor de regionale jeugd. Net als de Bibliotheek dus. Het lijkt dus een eenvoudig een-tweetje als het Streekarchief en de Bibliotheek samen optrekken in het nieuwe pand. Maar is er nu echt een probleem? In het huidige economisch klimaat en hebben we allemaal regelmatig het gevoel dat we door de overheid en door banken en andere instanties worden opgelicht, verkeerd geïnformeerd, of anderzijds worden benadeeld. En toch doet de overheid ook een aantal dingen goed. Als de bibliotheek en het Streekarchief beiden verhuizen naar een andere locatie, dan komt er een behoorlijk groot historisch complex in Gouda vrij te staan. Dit is een belangrijke trekpleister in het hart van Gouda, midden in het Cultuur- en Havenkwartier. Een verzameling panden die strekt van het Raoul Wallenberg Plantsoen tot het begin van de Spieringstraat en van de Groeneweg naar de Jeruzalemstraat. Deze panden zijn op het moment eigendom van de gemeente en werden voor een appel en een ei aan het Streekarchief en de Bibliotheek verhuurd. Als we het noodzakelijk onderhoud aan deze monumenten meetellen, dan draait de gemeente (en wij als burgers) dus al jaren verlies op dit vastgoed…

Maar ik hoor het u al zeggen en u heeft helemaal gelijk: "Het draait niet alleen om geld." Dat het niet alleen om geld draait, maar ook om cultuurhistorie, geschiedenis, uitstraling, toerisme en rentmeesterschap, weet men bij de gemeente drommels goed. De Bibliotheek krijgt een nieuwe locatie en er wordt geïnvesteerd om er iets moois en duurzaams van te maken. Het streekarchief krijgt zelfs 2 nieuwe locaties en ook dat kost geld. Ik ken de gemeente Gouda lang genoeg om te weten dat er niemand zit die onze stad opzettelijk geweld aan wil doen. Het is alleen jammer dat de gemeente zo'n makkelijke prooi is voor iedere burger die zijn zin een keer niet krijgt… En wat moet er nu gebeuren met al die monumenten? De gemeente Gouda, de Gemeenteraad en het College van Burgemeester en Wethouders staan voor een behoorlijke uitdaging. Er zijn veel panden in de stad die beeldbepalend zijn voor Gouda. Het pand van de Moriaan op de Westhaven, het oude Stadhuis op de Markt, Het Waaggebouw op de Markt, de St. Janskerk, en natuurlijk ook het Weeshuiscomplex op de Spieringstraat. Men wil niet dat deze panden verbrokkelen, verpauperen en leeg komen te staan en is dus altijd genegen om te luisteren naar mensen die een goed idee hebben om een pand te gebruiken. U moet namelijk niet vergeten dat juist dat de hele bestaansreden is van een gebouw. Het is een gebruiksvoorwerp. Soms lelijk, soms esthetisch mooi, maar het dient een doel te hebben.

 Zo wordt de oude Kazerne op de Agnietenstraat gebruikt voor woningen, winkels en de Bioscoop en wordt de Waag gebruikt voor toeristische doeleinden, wordt de Zalm gebruikt als woningen en een restaurant, wordt de Agnietenkapel gebruikt als expositieruimte en feestlocatie, net als de Spiegeltent op de Turfmarkt. Het vinden van een gebruiker voor een monument is niet eenvoudig. Een gebruiker van een pand heeft zich namelijk aan behoorlijk wat regels te houden. Deze regels staan opgetekend in de Wet op de Monumentenzorg (4). En die kan af en toe zo streng zijn, dat je zonder vergunning nog geen spijker in de muur mag slaan… Het zorgen voor monumenten is een zeer kostbare aangelegenheid. Nu krijgt de gemeente voor het onderhouden van monumenten die aangewezen zijn als Rijksmonumenten wel een vergoeding van het Rijk, maar dit dekt niet alle kosten. Voor de als Gemeentelijke Monumenten aangewezen panden ontvangt de gemeente nog minder. Hoe regel je het als gemeente dan dat je de belangrijke wettelijke taak als 'Zorgdrager' voor deze panden kunt vervullen? Helemaal als aan alle kanten de binnenkomende gelden minder worden, de kosten stijgen en de maatschappij verandert? Hoe keer je de exodus van bedrijvigheid de stad uit, de afnemende stroom toeristen, het veranderende consumentengedrag en hoe hou je de stad levendig, terwijl je ook nog je verantwoordelijkheid als overheid neemt voor de monumenten die je in je bezit hebt? Het is niet erg als een monument worden verkocht. Er zit soms niets anders op om een aantal kroonjuwelen te verkopen. Dit geldt voor het museum (die laatst ook een topstuk verkocht, dit geldt voor het Streekarchief, die in de jaren 80 bijna de Goudse Librije verkocht en dat geldt voor nog veel meer organisaties (dank aan Paul Abels dat dat gelukkig niet gebeurd is), stichtingen en ook individuen en huishoudens die simpelweg het hoofd boven water willen houden…

 Het positieve aan het verkopen van een Monument is dat een nieuwe eigenaar deze niet mee kan nemen naar een andere locatie. Het positieve aan de Wet op de Monumentenzorg is dat een nieuwe eigenaar de verplichting heeft om zich als een goed Rentmeester te gedragen en het geeft de gemeente de instrumenten die nodig zijn om op eventuele verbouwingsactiviteiten toe te zien dat het allemaal volgens de spelregels gebeurt. Het verkopen van een monument is geen schande, het is niet dom en is ook niet raar. Meer dan 80% van alle monumenten in Nederland zijn in particuliere handen. De meeste monumenten zijn woonhuizen, kantoren of herbergen een winkeltje. Soms wordt er niet goed gezorgd voor zo'n monument, maar dan biedt de Wet op de Monumentenzorg voldoende aanleiding om de eigenaars te dwingen om eventuele defecten aan te pakken. Sterker nog, er zijn vele, vele monumenten (waaronder veel kastelen (5)) in Nederland die zijn gered van de sloophamer, juist doordat er nu een restaurant, een hotelketen of een congrescentrum in zit. Het verkopen van een monument zorgt voor minder kosten bij diezelfde overheid en dus kan er worden bezuinigd op diezelfde overheid, want als de overheid geen geld heeft voor het onderhoud van de monumenten, dan kan ze de noodzakelijke onderhoudsverplichtingen niet nakomen. Daarmee zou ze dan een slecht zorgdrager zijn en verpaupert een pand in verloop van tijd.

 Wie kan zich nog herinneren dat De Zalm leegstond? Een prachtig historisch pand op de markt van Gouda. Dat pand is nooit eigendom geweest van de gemeente, maar is wel een monument. Het is te danken aan de uitbaters van het pand, de eigenaar en de huurder dat het er überhaupt nog is. Maar wat moet er gebeuren met het Weeshuiscomplex? Hoe gaan we leegstand voorkomen? Hoe zorgen we voor een oplossing die niet alleen historisch verantwoord is, die er voor zorgt dat de openheid van de panden gewaarborgd blijft en hoe zorgen we ervoor dat het ons als burgers en inwoners van Gouda niet alleen geld kost, maar misschien ook nog geld oplevert? Daarover een volgende keer meer…

(1) http://www.bibliotheekgouda.nl/de-bibliotheek/over-de-bibliotheek/bedrijfsplan 
(2) http://chocoladefabriekgouda.wordpress.com/ 
(3) http://www.groenehartarchieven.nl/nieuws/2013/streekarchief-midden-holland-verhuist-in-2014 
(4) http://www.cultureelerfgoed.nl/handreikingerfgoedenruimte/wettelijk-en-bestuurlijk-kader/rijk-erfgoed/monumentenwet-1988/wet-a
(5) http://www.weekendjeweg.nl/hotels/nl/?sid=69#srt=stars&rev=1&pg=0&options
(6) Foto van: http://randomactsofreading.wordpress.com/2012/09/28/books-in-the-wild-indoor-edition/